Ben çok ufaklığımdan beri israfı hiç sevmemişimdir. Bana bunu kimse öğretmedi bu doğal bir güdü içimde. Örneğin ben çocukken evde bizimkiler sürekli fazla ekmek aldığı için evde bayat ekmek olurdu, ve de hep taze ekmek yemek isterlerdi, atılacak ekmek onları rahatsız etmezdi sadece beni ederdi. Yeteri kadar ekmek almayı öğrenemedikleri ve ben de bu işin sonunu bırakamayacağım için yemek zamanı evde taze ekmekleri saklamaya ve ilk önce taze olmayan ama bayat da olmayan bir gün önceki ekmeği yedirmeye başladım. Evde kimsenin umursamadığı açık ışıkları da gider ben söndürürdüm. Sınavlara da hazırlanırken ben kullandığım kağıtları da her tarafını arkalı önlü kullanmadan atmazdım. İçimden doğal gelen bu istek gerçekten de doğalmış, doğanın normal akis gerekliliğine uyuyormuşum. Çünkü israfı önleme çalışmalarım aklımda yapmam gerek bir aksiyon ve düşünce degildi, doğal bir istekti. Büyüdüğümde öğrenecektim ki çöp yaratmanın ya da fazla enerji kullanmanın doğa büyük zararı olduğunu…
İsraf edecek çok paranız olabilir ama bu direk para ile alakalı bir konu değil. İsraf bizi besleyen ve varolmamızı sağlayan doğaya zarar verir ve tabi doğadaki zarar bize de zarar olarak döner. Küresel ısınma sonucunda eriyen buzullar içme suyu kaynaklarımızı azaltıyor. İnsanoğlu kendine farketmeden zarar vermekte çok usta ve kendine zarar verdiği şeyleri harika göstermekte de çok usta. Şahane sofralardaki mutlu insanları gülen yüzleri düşünün, herkesin yiyebileceğinden çok yemek olanlardan bahsediyorum. Sonra ne oluyor o yemeklere genelde doğaya zarar veren çöpler oluyorlar. Aslında hiç de gülünmesi gereken bir olay degil!
Kağıdı geri dönüştürmezseniz ve çöpe atarsanız ne olur?
Geri dönüştürülmeyen kağıt herseyden önce daha çok ağaç kesilmesine sebeb olur. Ağaç kesilmesinin neden kötü olduğunu bilmeyen yoktur. Ağaç bizim en temel ihtiyacımız olan oksijenin kaynaklarindan.
Enteresan bir şekilde kağıt gibi organik malzemeler çöpe atılırsa havaya olan zararı çok daha büyüyor . Evlerden toplanan çöpler çöp merkezlerinde imha edilir ve eğer copun icinde kağıt ve gıda gibi organik malzemeler varsa bunlar çöpte imha edildiğinde doğa insanlığa ceza veriyor. Ortaya çöp gazi denen karbondioksit ve metan gazından olusan bir gaz çıkıyor ve bu havamızın kirlenmesinin en büyük sebeblerinden biri
Gida çöplerini dönüştürmezsek ne olur?
Yukarıda anlatıldığı gibi gıda atığı da çöp gazına yani metan gazi ve karbondioksit yaratılmasına sebeb oluyor.
ÇÖP İNSANIN YARATTIGI VE DOGAYA ZARAR VEREN BİR OLAYDIR. DOGAL DEĞİLDİR
Bundan dolayı San Francisco’ya taşındığımda sıfır israf politikası kapsamında yapılanları görünce çok etkilendim .Ofiste kullandığımız çatallar plastik değildi patatesten yapılmıştı ve kullandığımızda yine kompost-gıda çöpüne atılıp orda yine doğaya döndürülüyordu. Her yerde 3 tane çöpümüz vardı, çöp derken sadece 1 tanesi gerçekten çöptü ve bu gerçek çöp kovası gerçekten çok az doluyordu çünkü atıklarımız genelde diğer 2 geri dönüştürme kovasına ayrıştırıyorduk. Gıda atıkları, kağıt, metal, cam, plastik gibi malzemeler doğaya geri donuyordu. Sadece gıda değil güzelim ağaçları keserek kullandığımız kâğıtlar. Ağaçları çok kesmemiz yine kendimize zarar. Bu nedenle kullandığımız kağıtları doğaya geri döndürebilirsek daha fazla ağaç kesilmemizi engelleyebiliriz. Orada bu iş kolaydı çünkü belediye bu çöpleri benden alıp değerlendiriyordu. Istanbul’da böyle bir sistem yoktu. Ama San Francisco çok farklı bir yer, emin olun dünyanın birçok yerinde de bu sistem yok bu sadece hükümetin ve belediyenin suçu değil. Bu tür hareketler bireylerden başlar, hükümet bunu uygulasa kaç kişi gerçekten bu ayrıştırmayı yapacak sizce? Biz birey olarak yapabildiğimizi yapalım, ve bizi görenler bizi örnek alıp bizden ilham alıp onlar da yapabilir. Yani bireysel etki toplumsal etkiye dönüşebilir. Yani herşeyi kanun ve kurallar ile zorla yapan yaptıran insanlar olmaktan çıkmamız gerek. Özellikle de yapacağımız şey çok kolay ve bedava ise ve bize faydası varsa. Dille çevreci olmak çok kolay, çevreci olarak ne yapıyoruz, üstümüze düşeni yapiyor muyuz?
KOMPOST NEDIR?
Doğada çöp var mi? Yok, yani insan çöp atmadığı sürece.
Doğanın mükemmel bir döngüsü var. Doğada, ormanlarda ölen, çürüyen herşey toprağa döner, ve bu çürüyen ölen herşey toprak ile karışır ve toprağa yem olur ve toprağı daha da vitaminli ve iyi yapar. Doğada çöp olmaz! Ölüm doğa için yeni bir başlangıçlara destek olmaktır.
Oysa biz ne yapıyoruz şehir hayatında? Çöp olmaması gereken birçok şeyi çöpe atıyoruz. Sonra da çevre kirliliğinden şikayet ediyoruz.
BAHÇENİZ VARSA KOMPOST YAPMALISINIZ
Eğer bahçeniz varsa zaten kompost yapmalısınız, ve yapmanız çok da kolay. Kompost olduktan sonra kompostu bahçedeki toprağa dökün, oh mis gibi gübre ve hava temizliğine katki
Çevreci bile olmasanız, çöp ile uğraşmamak bile harika bir motivasyon bence!
BİTKİ YETİŞTİRİYORSANIZ KOMPOST YAPMALISINIZ
Bitki yetiştiriyorsanız zaten gübreye ihtiyacınız var ve kompost yaparak doğal gubrenizi yapabilirsiniz. Yani çöpleriniz sayesinde güzel sağlıklı bitkiler, çiçekler ve sebze meyve yetiştirmek, harika bir fikir değil mi. Toprağınız canlı olmaz ise içinde birşey yetişmez, toprağı canlı tutan içinde göremediğimiz mikrop gibi canlılardır.
EVDE EN KOLAY KOMPOST NASIL YAPILIR
Bu deneyerek ve araştırarak bulduğum bir yöntem, çünkü ilk yaptığım kompost sinek oldu. Kompost tariflerinde sadece 2 ölçü kahverengi malzemeyi ve 1 ölçü yeşil ile birleştirmeniz söylenir, bunun oranında sorun yaşarsanız kompost yerine çöp olur ve de sinek olur. Ama halen bu oranın nasıl başarıldığını anlamadım, eminim bu konuda uzman kisiler bunu basarabilir ama ben amatördüm. Ben düşündüm bu kompostu niye yapıyorum? Ilk amacım gübre yapmak değil, ilk amacım kağıt ve gıda çöpümü doğaya geri döndürmek. Bu yüzden ben kompostumu toprak ile karıştırarak yapıyorum. Kahverengi ve yeşil materyali toprak ile karıştırınca sinek oluşumu engelleniyor. Kompostunuz belki biraz daha geç ve toprak ile karışık oluyor, zaten amacim da kompostu toprağa atmak oldugu icin bu yontem bence daha iyi/. Zaten dogada da kompost aslinda topragin ustunde gerceklesiyor. Sonra baska yontemler arastirinca zaten bircok kisinin bu yontemi kullandigina tanik oldum.
KOMPOST TEMELDE YEŞİL VE KAHVERENGIDEN OLUŞUR
Yeşiller (nitrojen) komposta ekleyeceginiz her türlü gıda atığı, çim, soyduğunuz sebze ve meyvenin kabukları, çürümeye yakın sebze ve meyveleriniz, kullandığınız kahve, çay
Kahverengi ise karbon, kağıt, karton kutu, yapraklar, saman ,talaş
Normalde 1 ölçü yeşil, 2 ölçü de kahverengi karıştırılır ve bu karışım bir süre sonra birbiri ile etkileşime girerek, kahverengi toprağa benzeyen bir kutleye dönüşür. Ben ilk kompostumu basardigimda uzun süre acmamistim, kışın başladım, yazın açtığımda attığım tüm çöplerin dönüştüğünü görmek beni çok mutlu etti..
KOMPOST YAPMAK ICIN GEREKLI ADIMLAR
1-Kompostu Yapacaginiz Alani Secin
Kompost icin en iyi alan disarisidir, bahceniz varsa bahcede yoksa balkonda yapin. Balkon yok ise kompostu evde de yapabilirsiniz ama cama yakin bir alan olmali, ve sineklenmemesi icin ekstra caba sarfetmeniz gerekir.
2-Kompost Bidonunuzu Secin
Kompost icin cok farkli alternatifler var. Ozel kompost bidonlari alabileceginiz gibi kendiniz de kompost bidon yapabilirsiniz. Ozel kompost bidonlari faydali olabilir cunku
-Kompostunuz organik oldugu icin havaya ihtiyaci var, yani bidonda delikler olmasi gerekiyor. Eger normal bir bidon alırsanız bunda delikler açmanız gerekiyor. Deliksiz bidonlarda var ama o zaman arada surekli kompostu karistirip hava almasini saglamalisiniz. Ama bidonda delik olursa hic bu islemi yapmaniza gerek olmaz.
Asagidaki linklerde birkac optisyon var, ama siz de arastirin bakin. Kompost bidonunuz tabi ki sectiginiz kompost alanina sigmali.
https://www.ecostore.com.tr/kategori/kompost-bidonu
https://urun.n11.com/cop-kovasi/50-litre-hacimli-kompost-bidonu-ev-yapimi-gubre-bidonu-P449435350
3-Mutfakta komposta atilacak meyve ve sebze atiklarini toplayacaginiz ufak kapakli bir kap
Mutfakta 1 havuc kesip onu komposta atmiyoruz, mutfaktaki yemek yapis sikliginiza gore, bu gida atiklarini kapakli bir kapta biriktirin. Doldugunda kahverengi malzemeler ile birlestirip kompost bidona ekleyin.
3-Kompost malzemelerini toplamaya baslayin
Kompost yukarida anlattigim gibi yesil (nitrojen) ve kahverengi (karbon) parcalardan olusur. Yesil kismi kolay sebze ve meyvelerin kullanmadiginiz kisimlari, yumurtalarin kabuklari gibi. Bu ilkel kompost yonteminde pismis yiyecek ve et yok, bunlari da oguten baska sistemler var ama bu komposta cig gida atiyoruz. Sac kili da ekleyebilirsiniz, cunku o da organik.
Kahverengi karbon bunlardan herhangi biri olabilir: kağıt, karton kutu, yapraklar, saman ,talaş. Ben alisveriste kagit poset aliyorum, ya da gelen kargo kutularini biriktirip ufak parcalara ayiriyorum. Surekli gittigim markette kagit kese kullaniyor, ben onlari alip sonra kompostun YESIL kismini bu kese kagitlarda topluyorum. Eger kagit copunuz yoksa o zaman yakin bir parktan yaprak da toplayabilirsiniz. YA da arkadaslariniza sorun, herkes kagit israf eder, size getirsinler…Ama kagit derken parlak ve degisime uymamis renksiz kagit olmak zorunda. Parlak kagitlar artik agac ozelliklerini yitrimistir, karbon olarak kompostta eriyemez.
4-Komposta baslayin
Yeteri kadar yeşil ve kahverengi malzeme toplayınca komposta başlayın . Ben en alta toprak döküyorum , üstüne 1 parca gida atiklari, üstüne 2 parca yaprak ya da kagit gibi kahverengi malzeme ve üstüne yine ince tabaka toprak, eger bu kompostu iceride yapiyorsaniz daha cok toprak ve kahverengi malzeme ekleyin ki sinek olmadigindan 100% emin olalim.
5-Kompostu islak tutun
Kompost organik oldugu icin bidonda hava icin delikler aciyoruz , hava kadar kompostun suya da ihtiyaci var. Kompostu arada sulayin, islak kalmasi gerek.
6-Kompostun ustu kapali olsun
Kompost sicakta cok cabuk olur, kisin ise cok daha yavas, Siz atiklari eklemeye devam edin, birkac ay sonra alta bakin, cozulme goruyorsaniz, asagidakileri uste getirmeniz gerekir. Benim ikinci bidonum var, diger kompostun ustunu bu ikinci bidonda en alta ekliyorum, yani ilk bidondaki kompostu ters cevirmis oluyoruz, bu sayede alttaki kompostu alip kullanabiliriz, ama burda da kalabilir.
Kompostu kendi bitkilerinizde kullanin, ya da etrafinizdaki bahcelere, ve parklara dokun.
Çöpünüzün çevreye zarar vermesi yerine doğaya geri dönüp doğayı besleyen bir kaynak olmasini izleyin.
Çok faydalı oldu. Teşekkürler.